Ter land, ter zee en in de lucht

We liggen nog geen minuut vast aan de steiger en de katten staan al weer op de wal. Nog een minuut later en we zien Teiger over een andere boot lopen. Niet helemaal zoals het hoort, maar we kunnen ze ook niet tegenhouden anders dan ze in een tuigje aan boord te houden. Tot nu toe heeft het alleen leuke reacties van 'omwonenden' opgeleverd gelukkig. Ook de marina-staff vindt het prima dat ze los lopen. En de katten: die zijn natuurlijk blij weer even de benen te kunnen strekken en op avontuur te kunnen. Deze keer nog geen vogel of muis maar octopus op het menu, Joost mag weten waar ze het gevonden hebben maar het smaakt kennelijk goed.

Zicht op de Linton Bay anchorage

Op donderdag gaat Robert met Ties in de bus naar Colon om de huurauto op te halen. Er is bij de haven een halte en conform dienstregeling zou de bus om tien uur moeten vertrekken. Het advies is om er een half uur eerder te zijn en de bus komt uiteindelijk een half uur later. Rustig wachten maar. De bussen in dit deel van Panama zijn omgebouwde Amerikaanse schoolbussen die van binnen kats versleten zijn en aan de buitenkant rijkelijk zijn versierd. 

In de chicken bus

Deze zogeheten chicken busses (Diablos Rojos (bus) - Wikipedia) zijn prive-bezit van de chauffeur en niet alleen cosmetisch maar ook technisch 'opgeleukt'. Met een hele dikke diesel én hele luide muziek, gaat het volgas over de smalle weg, onderwijl overal passagiers oppikkend. Het ritje van Linton naar Colon kost drie dollar. Niet gek voor een rit van tachtig kilometer, waar je dan wel drie uur over doet. 

In een andere chicken bus

In Colon aangekomen nemen we een taxi naar de autoverhuurder, lopen door dit deel van de stad wordt afgeraden vanwege het risico op beroving. We krijgen een nette auto op gloednieuwe banden mee, wat gezien de hoeveelheid regen en water op de weg een fijne extra is. Net buiten het centrum halen we bij een dierenwinkel ontwormingspillen, doen ons tegoed aan een kipburger en rijden vervolgens richting Linton Bay.

Luiaard

Op de weg naar Linton liggen nogal wat drempels en deze zijn van Mexicaanse proporties. We missen er eentje, weten nog af te remmen tot ongeveer twintig kilometer per uur maar worden toch nog half gelanceerd. De auto vindt het te gortig en slaat af. Na uitrollen in de berm, en de automaat in P, start deze gelukkig weer en lijkt er verder niks stuk. Arme huurauto's hier. Rond vier uur zijn we terug in de haven, precies op tijd voor 'snacky time': onze vaste vier-uur-drinken-en-wat-lekkers ritueel waar we ook op de wal aan vast houden.

Ontbijt in Portobelo

Vrijdagmorgen gaan we vroeg onderweg naar Panama City. We ontbijten in Portobelo, ongeveer een half uur rijden vanaf de haven. Hier is na het weekend het 'black christ festival' en daarom staat het hele dorp al vol met eetkramen. Ze serveren ook doodleuk al burgers en fries om negen uur 's ochtend. 'the cornerstone of any nutricious breakfast'. En we eten verder heel gezond dus soit.

Geparkeerd in El Chorillo

Portobelo is verder ook een bijzonder stad: in de tijd dat de Spanjaarden hier de scepter zwaaiden was het het startpunt van de route de sucre: een tocht over land om goederen van de Atlantic naar de Pacific over te dragen. Het oude fort herinnert nog aan deze tijd. Er was ook een route deels over water over de Chagres rivier waar later het Panama kanaal in de buurt is aangelegd. 

Ons appartement

De rit naar Panama city verloopt verder vlot. Ons appartement ligt in Casco Viejo, het oude centrum van de stad. Het ligt echter wel op de rand met de wijk El Chorillo, de meest gevaarlijke wijk van Panama City. We rijden over Avenida A de stad in, dwars door El Chorillo en we kunnen ons voorstellen dat je hier niet als toerist lekker aan de wandel gaat. We vinden een parkeerplek achter twee auto's die al maanden niet van de plek zijn geweest: alle banden zijn plat. Hopelijk vinden we onze auto later hier weer onbeschadigd terug.

Een ruine in Casco Viejo

Tegenover ons appartement staat een vervallen huis waar continue mensen in en uit lopen. Het is raden wat er daar binnen gebeurt. Vanaf het balkon krijgen we drugs aangeboden. Peuters lopen in en uit en worden door broers en zussen weer naar binnen gehaald. Eén blok verderop tiert het toerisme welig. Een groot contrast maar typisch voor Panama: het land doet het relatief goed maar de contrasten zijn groot. 

Mooi kerkje

El Chorillo is wel een investering waard: je ziet de 'gentrification' oprukken en het is een kwestie van tijd tot deze wijk verbetert. Waarom juist El Chorillo nu zo'n slechte wijk is begrijpen we later na een bezoek aan het Canal Museum: hier was het centrum van de opstand, en het gewelddadige neerslaan ervan,  tegen de Amerikaanse overheersing.

De oude en de nieuwe stad

We maken een wandeltocht door het oude centrum. Ook hier is weer een mooi contrast tussen mooi gerestaureerde koloniale gebouwen en ruines. Beiden mooi om te zien.

In de oude stad

Halverwege de middag gaan de kinderen terug naar het appartement en gaan Robert en Anneke naar het Canal museum. We zouden hier wel een hele dag door kunnen brengen, zo interessant. Niet alleen vanwege de techniek van de aanleg van het kanaal maar ook de samenhang met de onafhankelijkheid van het land Panama. 

Mooie passage in de oude stad

De leefomstandigheden van de werknemers, en de segregatie die er bestond is indrukwekkend. Wat we ons nooit hadden gerealiseerd is dat er ook een handvol alternatieve tracees zijn onderzocht die uiteindelijk verworpen zijn ten gunste van de verbinding die er nu ligt. Het enige wat we missen in het museum is een Teso-achtige simulator waarin je zelf een bootje door het kanaal mag varen.

In het kanaal museum

Na bijna vier weken 'remote living' in de San Blas kunnen we eindelijk weer eens lekker uit eten. Restaurante le Pulperia zou een van de beste moeten zijn in de oude stad en we laten ons culinair verwennen.

Weer eens uit eten

's Avonds blijven we in het appartement en drinken nog wat op ons balkon met uitzicht op de rand van El Chorillo. Een mooie kijk op het niet-toeristische nachtleven van Panama City. Rauw en oprecht, maar op het eerste gezicht niet onvriendelijk. Toch gaan we ons er niet in mengen.

De Miraflores sluis

De volgende morgen gaan we vroeg op pad naar de het bezoekerscentrum van de Miraflores sluizen in het Panama kanaal. Als we er nu niet zelf door gaan varen moeten we er toch minimaal over land een kijkje nemen. We zijn niet de enige: het is een toeristische trekpleister. Er wordt net een schip geschut, en ook de Imax-film is mooi om te zien.

Andere kant van de sluis

Wat is een bezoek aan een grote stad zonder een bezoek aan een grote mall: de Multiplaza. We gaan met de auto naar downtown Panama City, een rit die los van de files prima te doen is met de eigen auto. Tussen de wolkenkrabber en flyovers door vinden we onze weg naar de parkeerplaats en storten ons in het commerciele geweld van het grote winkelcentrum. Beneden wordt een of ander showprogramma opgenomen wat veel mensen trekt en het geluid genereert wat het meest lijkt op dat van een overvol tropisch zwemparadijs. 

Zelfs een ijsbaan in de mall

Amarins en Meike hebben hun shortlist van winkels waar ze heen willen. Ties gaat een beetje omzwerven en Robert en Anneke doen wat nuttige inkopen bij o.a. de Decathlon. Er zit ook een Breitling winkel maar helaas zijn de horloges hier niet de helft goedkoper dan in Europa. Belastingvoordeel of niet.

Showtje

Aan het einde van de middag gaan we de supermarkt in: Ties gaat vanavond voor ons koken en heeft een lijstje van benodigdheden. Met alle spullen in de tas zoeken we Meike en Amarins op en rijden vlot weer terug naar ons appartement. Ties trakteert ons op een heerlijke maaltijd om daarna de benen te nemen naar een hostel in de buurt: hier is een backpackers feest wat leuk lijkt om heen te gaan.

De school die Mirthe heeft meehelpen bouwen

Na twee dagen Panama City vervolgen we onze reis naar Valley del Anton maar wel met twee tussenstops. Of eigenlijk drie: we stoppen eerst bij een bakker in El Chorillo waar we heerlijk broodjes en gebak kopen. Het is niet helemaal duidelijk of het nu zes of zestien dollar kost dus we leggen zestien op de toonbank en krijgen er weer tien terug. Zes dus, en een eerlijke bakker. Rondom de winkel zijn ook weer allerlei mensen op straat die ons allen met interesse bekijken maar ook vriendelijk groeten. Zo leren we dit deel van de stad ook kennen: we zijn buitenstaanders maar worden wel eerlijk en met open vizier ontvangen.

Punta Chave, banken en baaien

De tweede stop is in een dorpje waar Mirthe, vriendin van Meike, vorige jaar heeft meegebouwd aan een schoolgebouw. Nu we zo in de buurt zijn moeten we hier natuurlijk even langs. We videobellen ter plekke met Mirthe die dit natuurlijk geweldig vindt.

Een mooie bui boven de stad

De derde stop is in Punta Chame, een schiereiland aan de Pacifische kust. De weg erheen is uitzonderlijk slecht met enorme putholes over de hele breedte van de weg. We doen een uur over de laatste twintig kilometer. Het dorp Punta Chame zelf lijkt een soort mislukt Amerikaans vastgoedproject: er ligt een mooi boulevard-achtig stratenplan maar er is maar hier een en daar een huis geplaatst. Het was vast het idee om hier een bloeiende toeristen-enclave te bouwen, maar gelukt is dit  nog niet.

Even poedelen in de Pacific

Reden we dat hierheen zijn gereden is omdat hier een surfschool zit die ons mogelijk een wingfoil set kan verkopen. Deze missen we nog aan boord. Wingfoilen is wat minder kritisch qua plek en weer dan kitesurfen en het is ook wat minder risicovol voor knieen en enkels dan kiten. Helaas is het aangeboden materiaal niet wat we zoeken: de wing heeft een lek op de seal wat ze wel willen repareren maar dit blijft dan kwetsbaar, en het bord heeft voor beginners te weinig volume én een forse door-en-door beschadiging. Jammer maar helaas, maar ach, het ritje was ook leuk.

Eten in Valley del Anton

De laatste, en eigenlijke, stop is Valley de Anton. Een dorp in een oude vulkaankrater en een geliefde weekend- en vakantiebestemming voor rijke Panamezen. We hebben een Finca geboekt om in te verblijven en worden hartelijk ontvangen op het terrein. Er is een zwembad en een whirlpool dus het verdere verloop van de dag laat zich raden. We koken in de gezamenlijk eetruimte en na opruimen gaan Anneke en Robert nog even poolen: er is een soort bar op het terrein mét pooltable, en ze gaan speciaal voor ons open.

Niet verwacht dat dat hier kon

De werkelijke reden dat we hier zijn in natuurlijk niet het zwembad of de pooltable. We komen voor de omgeving die schitterend is. Prachtig groene heuvels met hele steile wegen erdoorheen, veel dieren, veel stroompjes en watervallen. Een soort tropische ardennen.

Onderweg

In dit gebied is vooral hiken erg populair om wat meer van de natuur te zien en wij kizen de India Dormida trail uit. Dit is gemiddeld zware wandeling die je of als rondje kunt lopen, of als 'heen-en-terug' wat in ons geval wel handig is. 

De route

De tocht is erg mooi: we beginnen in het dal waar nog weiden zijn om vervolgens steil omhoog te gaan door de jungle. We zien prachtige vlinders en andere insecten. 

Begin van de route in het dal

De route voert langs een aantal watervallen en cascades waar je ook kunt zwemmen. Bij eentje hangt een abseil-lijn: iemand is iets van onderhoud aan het doen naast de waterval maar het is onduidelijk wat en waarom. Mogelijk is hij toch alleen maar aan het klimmen, wat zou je er anders moeten, er is hier verder niets qua infrastructuur op een oude waterbuis na.

Heuvel op in de jungle

Weer iets hoger

Op enig moment gaat lopen we de jungle uit en komen weer in een wat meer weide-gebied uit. Een lokale boer is sinasappels aan het oogsten en we lopen langs een boerderij. We zijn aangekomen op de kraterrand waar het terrein weer geschikt is op te bouwen en te boeren.

Bovenop de kraterrand

We realiseren ons dat we ergens een verkeerde afslag hebben genomen. We zijn wel op de kraterrand beland maar niet op de plek met de beloofde uitzichten. Een lokale boer vertelt ons dat we door kunnen lopen om op de bedoelde route terug te komen maar omdat het in de verte behoorlijk begint te donderden en bliksemen besluiten we dezelfde weg terug te lopen. De nu al gladde afdaling doen we liever in een tropische stortbui.

Lieve doggo

Terwijl wij naar benende lopen begint het al wat te druppelen en net voordat de bui echt losbarst zijn we weer beneden. Locals deert het niet: we komen er twee tegen die omhoog lopen naar hun boerderij op de kraterrand. Eentje draagt een zak van veertig kilo op zijn rug alsof het niets is. Dat zal het ook wel zijn als dit tochtje je woon-werk-verkeer is.

Alsof het niks weegt

We weten nog met een paar droge vezels bij de auto te komen om de rit terug naar Linton Bay te maken. De hoeveelheid water die uit de lucht komt is enorm en in dit steile terrein moet al dit water uiteindelijk naar beneden. Dit gaat deels over de weg en op veel plekken rijden is de weg in een snelstromende, maar ondiepe, rivier verandert. We zijn erg blij met de gloednieuwe banden met maximaal profiel onder onze huurauto. Eenmaal uit de heuvels  komen we op de PanAmerican Highway die, hoewel ook op plekken half overstroomt, goed te berijden is. 

Schoonmaak tol bij Portobelo

Het laatste stukje van Sabanitas naar Linton Bay duurt nog, naar verwachting, extra lang. Het is morgen Black Christ festival Cristo Negro (Portobelo) - Wikipedia en er zijn duizenden bedevaartgangers onderweg naar Portobelo en als gevolg hiervan zijn er vele politiecontroles en opstoppinkjes. De politie heeft extra interesse: het is bekend dat een deel van de  bedevaartgangers rovers en dieven zijn die boete komen doen. Wij vermaken ons, heel onfatsoenlijk, met het maken van een inschatting over het gepleegde misdrijf van de verschillende wandelaars.

Een bedevaartganger

Uiteindelijk zijn we net voor donker weer terug in Linton Bay en vinden Teiger en Fireball bij terugkomst op de boot. We hadden ze achter gelaten met voldoende brokjes en water en met de gelegenheid in en uit te lopen. Dit gaat eigenlijk altijd goed maar het is toch fijn dit weer bevestigd te krijgen.

Dit bordje niet negeren: steile helling

De volgende dag schakelen we over op 'nuttige' modus. Ties gaat de mast in de vlaggenlijn weer naar beneden te halen zodat we eindelijk de Panamese gastenvlag kunnen hijsen. We maken een inventarisatie van de voorraden die we nog aan boord hebben om dinsdag 'groot boodschappen' te kunnen doen nu we nog een huurauto hebben. Anneke gaat weer aan het werk-werk. Meike gaat aan de studie.

Ties in de mast

We zitten nog aardig in onze voorraden dankzij de enorme inkopen die we in Cartagena hebben gedaan dus er is ruimte in de auto voor meer. We vragen de Deinde of ze ook nog groot boodschappen moeten doen en zo gaan voor twee boten naar Sabanitas waar de grote hypermarkten zitten. Onderweg komen we weer door Portobelo: hier is alles weer keurig opgeruimd en bijna niets meer te zien van het festival twee dagen eerder. Ook langs de rest van de weg staan overal keurig vuilniszakken met het verzamelde zwerfafval. Netjes. In Sabanitas vullen we onze voorraden weer aan. Handig zo'n auto.

Ready to go

Ondertussen heeft Ties zijn spullen gepakt en ingechecked voor zijn vlucht naar Costa Rica. Een vriend van hem is daar aan het backpacken en Ties reist voor ons uit naar Costa Rica en ook naar Nicaragua. Robert brengt Ties donderdag naar het vliegveld van Panama City om daarna in Colon de huurauto in te leveren. Een mooie roadtrip. De verhuurder in Colon, Thrifty waarvoor lof. brengt Robert terug naar de busterminal in Colon, een stukje wat je liever niet loopt. 

Sleetse bus

De bus gaat elke twee uur maar door stom geluk komt Robert vijf minuten voor vertrek bij de halte aan. Dat scheelt een paar uur wachten. Ook deze busreis is weer legendarisch: de muziek, de mensen, het rijgedrag, prachtig.

Echte kunstwerken deze bussen

Wat minder prachtig is, is dat we horen dat vannacht de bijboot van de Deinde is gestolen. Deze lag achter hun boot, met een ketting en slot gezekerd. In de ochtend vinden ze het slot en de ring die op de bijboot hoort. De rest is verdwenen. 's nachts zijn er dieven stilletjes naar hun boot gekomen. Niet een fijn idee. De bijboot was wel soort van afgeschreven maar de motor was nog geen jaar oud na een eerdere diefstal op de BVI's. Extra zuur.

Meer sloten is beter helaas

We bieden de Deinde aan om onze bijboot te lenen. Wij liggen in de haven en hebben hem nu toch niet nodig en zij liggen geankerd en kunnen niet zonder. Wél met de afspraak deze 's nachts aan dek te brengen: stel je voor dat die van ons ook gestolen wordt, dat zou extra naar zijn.  Financieel is één kant van het verhaal maar waar vind je in Panama snel een nieuwe dinghy en motor ? Gelukkig helpt een oproep in de verschillende app groepen: in Shelter Bay heeft iemand een nette tweedehands dinghy met motor te koop voor een keurige prijs. Wél vijftienhonderd dollar die je liever in de zak had gehouden maar zonder kun je niet.

Even een steun bijbuigen

Nu we in de haven liggen en even geen uitstapjes gepland hebben kunnen we wat grotere klussen doen. De lekkage bij de boiler is snel verholpen: toch fijn als niet je drinkwater langzaam in de bilge verdwijnt. Een andere grotere klus is het verstevigen van de steunen van de zonnepanelen. Deze hebben geen dwarsverband en zakken wat door. We hergebruiken de dinghy-davits die toch veel te licht zijn om te gebruiken. Los van het moeten boren van zestien gaten in RVS buis is het een makkelijk klus. Een beetje bijbuigen, veel geduld met boren, en dan doorbouten en vastzetten. Job done.

Past precies

Meike maakt zich ondertussen onmisbaar als Spaanse tolk. De Deinde moet bij de lokale politie aangifte doen maar ze worden de eerste keer teruggestuurd met het verzoek iemand mee te nemen die Spaans spreekt. 

Op het bureau

Ze worden keurig door de politie in de haven opgehaald en naar het bureau gebracht. Op het bureau duurt e.e.a. behoorlijk lang maar niet getreurd: ze krijgen koffie, broodjes kaas, en op enig moment wordt er zelfs een film voor ze aangezet. Full service zo.

Achterin de politieauto

Goed verzorgd

Bij vertrek vraagt één van de agenten nog om Meike haar nummer. Ze realiseert zich niet dat dat niet met 'de zaak' te maken heeft maar dat de agent graag een afspraakje wil maken.

Het begin van de mangrove

Door het uitlenen van onze Dinghy lijkt onze mangrove-tocht niet door te kunnen gaan. Er is een hele mooi tocht van Linton naar Panamarina door de mangroves. Met vereende krachten gaat het toch lukken: we verdelen iedereen die mee wil over drie dinghies en met wat passen en meten lukt het allemaal.

In de mangrove-tunnel

De tocht door de mangroves is prachtig. Een deel is overgroeid alsof je door een tunnel vaart. Het water is zo vlak als in de Luts op een windstille dag. We zien weinig wildlife, terwijl je hier normaal apen en luiaards tegen zou moeten komen. Wij zien alleen vogels en, gelukkig, geen aligators.

We worden achtervolgd

Halverwege de route is een laguna met een mooie zwemplek. Hier nemen we met zijn allen een heerlijk frisse duik.

In de zwemlagune

We brengen zo aardig wat tijd door met de Deinde en de Stampy wat reuzegezellig is. Toch weten we dat onze wegen ergens weer gaan scheiden. Het eerst slaat de Stampy een andere weg in: zij gaan over een paar dagen weer naar het zuiden naar Kuna Yala om later het Panama Kanaal door te gaan. Ze twijfelen nog even over vertrek vanwege hurricane Melissa. Een full-hit zal niet gebeuren, dit is meteo-fysisch onmogelijk. Maar het pad van de storm is nog steeds vrij onzeker en ook de bij-effecten op afstand kunnen onprettig zijn in de relatief onbeschutte Kuna Yala.

Storm Melissa

Vooruitlopend op hun vertrek organiseren we snel nog een Hitster avond bij ons aan boord. Reuze gezellig. Halverwege de avond komt iemand vragen om een dinghy ride naar de 'zoo' in Puerto Lindo. Deze 'zoo' is een handelaar in tropische vogels. Craig van de Stampy brengt hem even maar komt tien minuten later ook weer met hem terug. Hij gaf alleen rugzakje af om vervolgens weer mee terug te varen, vreemde actie, makes you wonder.

Zware boot op drift

Nu het regenseizoen afloop is er sowieso overdag wat meer wind. Hierdoor slaat een van de boten op de ankerplaats van het anker en drift tegen een catamaran aan die hierdoor zijn anker moet kappen.

Wij hopen deze extra wind te gebruiken om dinsdag richting Bocas del Toro te zeilen. Hopelijk zit er genoeg gunstig richting in om in één keer naar Bocas te zeilen, anders knippen we de tocht op in een paar etappes. Tijd om weer een stukje op te schuiven naar nieuwe bestemmingen en ervaringen.